ရခုိင္ျပည္နယ္ သမိုင္းႏွင့္အေနအထား

 ရခိုင္လူမ်ဳိးတုိ႔ အစဥ္တစ္စိုက္ ေနထုိင္ေသာ ရခိုင္ျပည္နယ္ သည္ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ အေနာက္ပိုင္းတြင္ တည္ရွိတည္ရွိျပီး၊ ေရွးအခါက ရခိုင္ဘုရင္မ်ား အုပ္စိုးရာ တိုင္းျပည္ႏိုင္ငံ ျဖစ္ခဲ့၏။ ေအဒီ ၁၅ ရာစုမွ ၁၇ ရာစုအတြင္း ေရွးရခိုင္ဘုရင္မ်ားသည္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ စစ္တေကာင္းေဒသႏွင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံ ၾတိပူရေဒသတို႕ကို လက္ေအာက္ခံ အျဖစ္ သိမ္းသြင္းႏိုင္ခဲ့သည္။ ရခိုင္ဘုရင္မ်ား တန္ခိုး အထြတ္အထိပ္သို႕ ေရာက္ရွိစဥ္ ရခိုင္ ဘုရင့္ႏိုင္ငံ၏ အက်ယ္အ၀န္းသည္ ယခု ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ၊ ဒါကာျမိဳ႕ေတာ္မွ ေမာ္လျမိဳင္ ပင္လယ္ ကမ္းရိုးတန္း တစ္ေလွ်ာက္ က်ယ္ျပန္႕ခဲ့သည္။ ရခိုင္လူမ်ိဳးတို႕၏ မူရင္း ရခိုင္ျပည္ သည္ ဘဂၤလားနယ္စပ္ နတ္ျမစ္၀မွ ေမာ္တင္စြန္း (ယခု ဧရာ၀တီတိုင္းနယ္ေျမ) အထိ ရွည္လ်ားေသာ ရခိုင္ကမ္းရိုးတန္းေဒသ ျဖစ္သည္။

တည္ေနရာႏွင့္ အက်ယ္အဝန္း လက္ရွိ ရခိုင္ျပည္နယ္‌သည္ ၁၄၂၀၀ စတုရန္းမိုင္က်ယ္ဝန္းသည္။ ရခိုင္ရိုးမေတာင္တန္းႏွင့္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္အၾကား ကမ္းေျမႇာင္ေဒသတြင္တည္ရွိသည္။ ျမန္မာျပည္မႏွင့္ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရး အားျဖင့္၊ ကုန္းလမ္း၊ ေလေၾကာင္းလမ္းႏွင့္ ေရလမ္းတို႕ျဖင့္ ဆက္သြယ္ထားသည္။ ေရွး ရခိုင္လူမ်ိဳးတို႔၏ ယာဥ္ေက်းမႈ အေမြအႏွစ္မ်ား ေပါမ်ားေသာေဒသလည္းျဖစ္သည္။ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ အေနာက္ပိုင္းတြင္တည္ရွိတည္ရွိၿပီး ဧရာဝတီတိုင္း၊ ပဲခူးတိုင္း၊ မေကြးတိုင္း၊ ခ်င္းျပည္နယ္၊ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံႏွင့္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္တို႔ျဖင့္ ဝန္းရံထားသည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္အလံ ရခိုင္ျပည္နယ္ေအာင္လံကို ေရွးေခတ္ကဘင္ အသုံးျပဳခဲ့ေသာ ေအာင္လံ၏ အေျခခံအမွတ္အသားကိုိ မူတည္ခဲ့ၾကပါသည္၊၊ ေအာင္လံအတုိင္းအတာမွာ ေခတ္အဆက္ဆက္က အသုံးျပဳခဲ့ေသာ ေအာင္လံ၊ ေကာင္းမြန္ေရးအတြက္ႏွင့္ အခုေခတ္ကိုက္ညီေအာင္ အသုံးျပဳႏုိင္ဖို ့အတြက္ မူလအတုိင္းအတာကိုမွီျပီး အခ်ဳိးအစားအလုိက္ ျပဳျပင္ခဲ့ၾကသည္။ မူလအတိုင္းအတာ အခ်ဳိးအစားမွာ အလ်ားကိုးေတာင္ အနံေျခာက္ေတာင္ ၿဖစ္ပါသည္။ ေအာင္လံ၏ အေရာင္အဆင္းကို မူလေရာင္စုံအတုိင္း အတည္ျပဳခဲ့ၾကပါသည္။ မူလေရာင္စဥ္ အဆင္းမွာ ျဖဴေရာင္ထက္ဝက္နွင့္ အနီေရာင္ထက္ဝက္ျဖစ္သည္။ အေပၚပုိင္းထက္၀က္မွာ အျဖဴေရာင္ျဖစ္ျပီး ေအာက္ပိုင္းထက္ဝက္မွာ အနီေရာင္ျဖစ္ပါသည္။ အဓိပါၸယ္ဖြင့္ဆုိခ်က္မွာ အေပၚပုိင္းအျဖဴေရာင္သည္ ရခိုင္အမ်ဳိးသားတို ့၏ ျဖဴစင္ေရးစိတ္ဓါတ္ရွိိျခင္း ၊ အမ်ဳိးသီလႏွစ္ဌာနကို ေစာင့္ထိန္းျခင္း ၊ ျဖဴစင္ေျဖာင့္မတ္ေရး စိတ္ရွိိျခင္းနဲ ့့ျဖဴစင္တည္ၾကည္ေစာင့္ထိန္းအပ္ေရး ကိုယ္က်င့္တရားရွိျခင္းမ်ား ျဖစ္သည္။ အနီေရာင္၏ သေဘာမွာ ရဲရင့္တည္ၾကည္ေရး သတၱိႏွင့္ ခိုင္ခ့ံတည္ၾကည္ေရး ဇာတိေသြး ၊ ဇာတိမာန္ ရွိျခင္းမ်ားကို ေဖာ္ေဆာင္ပါသည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္တံဆိပ္   ရခိုင္လူမ်ဳိးမ်ား သံုးစဲြခဲ့ေသာ ေဝသာလီေခတ္ ရခိုင္ဒဂၤါး၏ ပန္းဖက္ပံုကိုုိ အေျခခံေဖာ္ျပထားသည္။ ေဝသာလီေခတ္ ရခိုင္းဒဂၤါးကို သတ္မွတ္ေဖာ္ျပရျခင္းမွာ ရခိုင္လူမ်ဳိးမ်ား၏ ေပၚလြင္ထင္ရွားေရး၊ အႏုပညာဓနဥစၥာၾကြယ္ဝျခင္း ႏွင့္ ေရွးပေဝသဏီကပင္ ယဥ္ေက်းမွုထြန္းကားခဲ့ျခင္းကို ရည္ညႊန္းေဖာ္ထုတ္လို၍ ၿဖစ္သည္။ ထိုေဝသာလီေခတ္ ဒဂၤါးက္ို သဇင္ပန္းေခြ ႏွစ္ခက္ျဖင့္ ျခံရံထားပါသည္။ (က)သဇင္ပန္း ေခြႏွစ္ခက္ ရခိုင္ျပည္နယ္တြင္ သဇင္ပန္းေရ ျပည္နယ္၏ အဓိက ျမင့္ျမတ္ျဖဴစင္ေသာ ပန္းမ်ဳိးၿဖစ္ ပါသည္။ ထိုပန္းကို အမွီျပဳ၍ အျမင့္အျမတ္စကားလုံး တိုကိုသံုးစြဲရာမွာ သဇင္ပန္းကို ဥပမာျပဳၿပီး တင္စားသုံးစြဲခဲ့ၾကပါသည္္။ သဇင္ပန္းကို ရခိုင္တို့က (သန္ ့စင္)ပန္းဟု ေခၚၾကပါသည္။ သန့္ရွင္းမႈ၊ ျဖဴစင္မႈ။ သန့္ရွင္းျဖဴစင္ ယံုတင္မက ပြင့္ဖတ္အလယ္မွာ ဝါဝင္းၿပီးေတာ့ ေရႊေရာင္ရွိေသာ ဝတ္ဆံႏွစ္ဆံလည္း ပါရွိသည္ ။ ေမႊးႀကိဳင္ၿပီး ျမင့္ျမတ္ေသာ သစ္ပင္ႀကီးမ်ား၏ အေပၚ၌သာ ေပါက္ေရာက္တတ္သည္။ ျဖဴစင္ေသာ သီလေရာင္ ဝါဝင္းေသာ ဝတ္ဆံအေရာင္မ်ားသည္ ဗုဒၵ၏ သကၤန္းေရာင္ကုိ ေဆာင္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အျမတ္ဆုံးပန္းဟု တင္စားသမုတ္ခဲ့ၾကပါသည္။ ယင္းကိုုိ အစြဲျပဳ၍ ဘုရားေပါင္းခ်ဳပ္၏ သေကၤတ အေခၚအေဝၚ ကဗ်ာတြင္ (သဇင္ပန္းခိုင္ တၿမိဳင္ၿမိဳင္ ၊ ရခိုင္ဘုရားေပါင္း) ဟူ၍ ဖြဲ႕ဆိုခဲ့ၾကသည္။ သဇင္ပန္းတစ္ခက္၏ တစ္ဘက္စီတြင္ ပါရွိေသာ (၈)ပြင္နဲ့ ထိပ္ေပၚကတစ္ပြင့္ ေပါင္းလွ်င္ (၉)ပြင့္ၿဖစ္သည္။ က်န္တဘက္တြင္လည္း (၈)ပြင့္ႏွင့္ ထိပ္ေပၚက တစ္ပြင့္ေပါင္းလွ်င္ (၉)ပြင့္ၿဖစ္သည္။ ထိပ္ေပၚ၌ ရွိေသာ အပြင့္သည္ ႏွစ္ဘက္လုံးႏွင့္ ဆုိင္သည္။ ေဘးဥပါဒ္အႏၱရာယ္ ကင္းရွင္းေစရန္ ကိုးနဝင္းေၾကေသာ လကၡဏာကိုေဖာ္ျပထားပါသည္။ ေဖာ္ျပပါ သဇင္ပန္းခက္ တစ္ခက္စီမွာ အပြင့္ငယ္ လက္ဝဲမွ ( ၈ ) လကၤ်ာမွ ( ၈ ) ပြင့္ဆံရုိးတံကို မွီ၍ ရွိေနၾကပါသည္္။ ထိပ္ေပၚမွ တစ္ပြင့္ႏွင့္ ေပါင္းလုိက္လွ်င္ (၁၇)ပြင့္ျဖစ္္၍ ရခိုင္ျပည္နယ္ (၁၇) ၿမိဳ့နယ္ကို ေဖာ္ေဆာင္ေနပါသည္။ (ခ)ဗိႏၵဳေျပာက္မ်ား ေဝသာလီဒဂၤါး၏ အျပင္ဘက္စက္ဝိုင္းတြင္ ေဖာ္ျပထားေသာ ဗိႏၵဳေျပာက္မ်ားမွာ ကနကၠဒါန္ထီးဝိုင္း၏ ပံုသ႑ာန္ၿဖစ္သည္။ ေဝသာလီဒဂၤါးမ်ားတြင္ ပါရွိေသာ ဗိႏၵဳမ်ားမွာ အေရအတြက္အားျဖင့္ လံုးေရ(၂၀) ပါရွိသည့္ ဒဂၤါးအမ်ဳိးအစားရွိသကဲ့သို ့ လံုးေရ(၂၀) ပိုမိုပါရွိေသာ ဒဂၤါးမ်ားလည္း ရွိေၾကာင္းေတြ ့ရွိရသည္။ သုိ့ေသာ္လည္း အခုသတ္မွတ္ထားေသာ ရခိုင္ျပည္နယ္တံဆိပ္ပါ ဗိႏၵဳေျပာက္မ်ား၏ အေရအတြက္ လံုးေရ(၂၀)ဟု သတ္မွတ္ထားပါသည္။ ထိုသို့ သတ္မွတ္ရျခင္းမွာ တံဆိပ္အလွအပႏွင့္ ေရွးရခိုင္မင္းမ်ား၏ အဓိက က်င့္ဝတ္မ်ားၿဖစ္ေသာ မင္းက်င့္တရား ဆယ္ပါး ၊ နာယက ဂုဏ္ေျခာက္ပါး ၊ သဂၤဟ တရား ေလးပါး မ်ားကို ေပၚလြင္ေစရန္ ရည္ညႊန္းထားျခင္းၿဖစ္ပါသည္။ (ဂ)သီရိဝစၦ သီရိဝစၦမွာ သဇင္ပန္းေခြ အလယ္တြင္ ရွိပါသည္။ ၎သည္ ေဝသာလီ စျႏၵားမင္းတို႔၏ ဒဂၤါးတြင္ ခတ္ႏိွပ္သံုးစဲြခဲ့ေသာ ပံုၿဖစ္သည္။ ဤတံဆိပ္ကို ဒဂၤါးတြင္သာ မက ရာဇပလႅင္၊ မုတ္တံကဲမ်ား ၊ ဘုရားတန္ေဆာင္း မုတ္တန္ကဲမ်ား၊ တံခါး မုတ္စီမ်ားတြင္ အျမဲသံုးစဲြခဲ့ၾကသည္။ သီရိဝစၦမွာ က်က္သေရမဂၤလာအျဖာျဖာႏွင့္ ျပည့္စံုသည္ဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ သကၤတ အမ်ားႀကီးပါရွိေသးသည္ ဟု သိရွိရ၏။ (ဃ)ေနႏွင့္ လ ေနနဲ ့လ တို ့မွာ ပထမဆုံး ရခိုင္ဆိုတဲ့ အမည္ကိုုိ ခံယူျခင္းမွ စ၍အုပ္ခ်ဳပ္ ခဲ့ၾကေသာမင္းတိုိ့သည္ ေနလ အမည္ရွိိေရ ဘဲြ ့ထူး ဂုဏ္ထူး အမည္ေတြကို ခံယူခဲ့ၾကပါတယ္ ။ သူရိယမင္းဆက္ ၊ စျႏၵားမင္းဆက္ ဟူ၍ အုပ္ခ်ဳပ္ ခဲ့ ပါတယ္။ ေနနွင့္္လ တို့သည္ ကမၻာ၏တန္ဆာမ်ား ၿဖစ္ၾကသည့္အေလ်ာက္ အေအး နဲ ့အပူ ၊ အလင္း နဲ အေမွာင္ ၊ အက်ဳိး နဲ ့ အျပစ္ ေတြကိုုိ ထင္ရွားေစႏုိင္ေရ သတၱိရွိၾကပါတယ္ ။ ေနမင္း နဲ ့တူေသာအက်င့္ ၊ လမင္း နဲ ့တူေသာအက်င့္ေတြရွိၾကပါတယ္ ။ ယင္းနည္းတူ မင္းႏွင့္္တကြ ျပည္သူမ်ားလည္း သစၥာတရား တည္ၾကရမည္ ။ ယဥ္ေက်းမွုအႏုပညာ ၊စီးပြါးေရး အေျခအေနနဲ ့အမ်ဳိးသားမ်ား လကၡဏာကိုို ေဖာ္ညႊန္းထားပါတယ္ ။ ေနသည္ ကမၻာေျမျပင္ေပၚရွိလူသတၱဝါေတြကိုအလင္းေရာင္ ေပးသည္ ။ လ သည္ေအးျမၾကည္လင္ေရ သာယာမွုေတြကိုေဒသဌာနမေရြး ၊ ပုဂၢိဳလ္မေရြး မွ်တေသာ အလင္းေရာင္ ေတြကိုေပးတတ္ပါသည္ ။ လူသား သတၱဝါ ေတြအေပၚမွာ ေအးျမၾကည္လင္ေသာ သစၥာတရား ရွိတာကိုေဖာ္ညႊန္းထားျခင္း ၿဖစ္သည္။ (င) လက္ဝဲရစ္ခရုသင္းႏွင့္ လက္ယာရစ္ခရုသင္း တိုင္းျပည္ဂို အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ ဘုရင္ ေတြဘိသတ္ခံရာ၌ လက္ဝဲ နန့္ လက္ယာ ခရုသင္း တို့ျဖင့္ သစၥာေရစင္ ျဖန္းရပါသည္ ။ ေရစင္ျဖန္းရာတြင္ တိုင္းသူျပည္သား အေပါင္းတို ့အား သစၥာ ၊ သီလ ၊ သမာဓိ တရား နဲ ့တရားသျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္အုပ္ထိန္းႏုိင္ပါေစ ။ တိုင္းသူျပည္သား တိကလည္း သစၥာ ၊ သီလ ၊ ဓမၼ ရွိၾကပါေစဟူေသာ သရုပ္ကုိေဖာ္ေဆာင္ပါသည္။ (စ)စိန္ေတာင္ စိန္ေတာင္သည္ အလယ္ဗဟိုတည့္တည့္တြင္ မ႑ိဳင္အၿဖစ္ မားမားမတ္မတ္ ေျဖာင့္တန္းစြာ ရပ္တည္ထားပါသည္ ။ ေဖာ္ျပခဲ့ေသာသစၥာ ၊ ဓမၼတရား တို့သည္ မင္းနွင့္တကြ ျပည္ သူတို ့ိအားတည့္တည့္မတ္မတ္ အုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း ၊ ခံယူလိုက္နာျခင္း လကၡဏာကို ေဖာ္ျပထားပါသည္။ (ဆ)စိန္ေတာင္ေအာက္ခံ စိန္ေတာင္ေအာက္ခံမွာ လျခမ္းသ႑ာန္ ၿဖစ္ၿပီး စိန္ေတာင္အား မတိမ္းမေစာင္းေျဖာင့္မတ္တည္ရွိ ႏုိင္ရန္ မယိမ္းမယိုင္ေစျခင္းငွာ ေအာက္ခံျပဳလုပ္ထားျခင္း သေဘာကို သရုပ္ေဆာင္ပါသည္။ (ဇ) ေရြးလံုး (၇)လံုး (ဗႏၵဳ) ရခုိင္တ္ုိ့သည္ ၾကတၱိကာ နကၡတ္နွင့္ ယွဥ္သည့္ လူမ်ဳိးမ်ား ၿဖစ္ၾကသည္။ ၾကတၱိကာ နကၡတ္သည္ စပါးပင္ ၊ ၿမီမ်ား၏ လကၡဏာကိုေဆာင္သည္ ( တခ်ဳိ့က်မ္း၌ ၾကယ္ခုနစ္ေကာင္ ဟုဆိုသည္။) ၾကတၱိကာ နကၡတကိုုိ မွီး၍ ထြန္ယက္ျခင္း ၊ စိုက္ပ်ဳိးျခင္း ၊ ရိတ္သိမ္းျခင္း ေတြကုိျပဳလုပ္ၾကသည္။ ရခိုင္ျပည္နယ္သည္ ၾကတၱိကာ နကၡတ္ နွင့္ေလ်ာ္ညီစြာ စပါး စိုက္ပ်ဳိးေရးကို အဓိကျပဳ၍ သက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းေဆာင္ရြက္ရေသာ ျပည္နယ္တစ္ခုၿဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ရခိုင္ျပည္နယ္၏ အသက္ေသြးေၾကာ ၿဖစ္ေသာ စီးပြားေရးနွင့္ စိုက္ပ်ဳိးေရးလကၡဏာ သေဘာေဆာင္ထားျခင္း ၿဖစ္သည္။ (စ်)ျခဴပန္း ျခဴပန္းသည္ အျမင့္ျမတ္ဆံုးေသာ ပန္းတစ္မ်ဳိးတြင္ ပါဝင္သည္ ။ ျခဴပန္းမွာ အပင္မွ ပြင့္ေသာ ပန္းမဟုတ္ေပ ျခဴေကာင္ ဟူေသာ သတၱဝါတမ်ဳိး၏ ခႏၶာကိုယ္မွ ေပါက္ေရာက္နိုင္ေသာ အေမးႊအမ်ွင္တို့၏ ပံုသ႑န္တြင္ အေခြေခြ လိပ္လိပ္ ၿဖစ္ေဖာ္ေနျခင္းကို သရုပ္ေဖာ္၍ ပန္းခ်ီ ပန္းပု ဆရာ တို့သည္ ဘုရား ၊ ေစတီ ၊ အေဆာက္အဦး ၊ ပလႅင္ ၊ မုတ္တံကဲမ်ား ၊ ထီးေဆာင္ နန္းေဆာင္ စေသာ အေဆာက္အဦးတို့တြင္ အေျပာက္အၿပိန္းမ်ား ၊ ပန္းခက္ ၊ ပန္းေခြ ၊ ပန္းလိပ္ ၊ ပန္းႏြယ္မ်ား ထုလုပ္ရာတြင္ သရုပ္ေဖာ္၍ ထုလုပ္ခဲ့ၾကပါသည္ ။ ပန္းခက္တို့၏ အလယ္တြင္ျခဴေကာင္မ်ား ထုလုပ္ထားျခင္းေၾကာင္း ျခဴပန္းဟူ၍ ေခၚပါသည္ ။ ျခဴေကာင္တို့သည္ လူအေပါင္းတို ့၏ ပစၥည္းဥစၥာကုိ လည္းေကာင္း ၊ အသီးအႏွံ ေတြကို လည္းေကာင္း လုံးဝဖ်က္ဆီးျခင္း မရွိပါ ။ သူတုိ့၏ သြားရာတြင္ အေမႊးအမ်ွင္မ်ား တစ္ခုနွင့္တစ္ခုထိခုိက္၍ ဆဲြလြဲျမည္သံကဲ့သို့ တျခြင္ျခြင္ျမည္ပါတယ္ ယင္းေၾကာင္း ဆြဲလြဲငယ္မ်ားဂို ျခဴးငယ္ဟု ေခၚပါတယ္ ။ မဂၤလာ ရွိေသာ ၊ တီးသံသာေသာ အသံေတြကိုသရုပ္ေဆာင္ထားပါတယ္ ။ ၎တို့သည္ ကာမ ဆႏၵ တရား၌ တသက္လွ်င္ တႀကိမ္သာ မွီဝဲျခင္း ရွိပါတယ္ ။ သူတပါး အမ်ဳိးအႏြယ္ကိုုိလည္း ဖ်က္ဆီးျခင္း မရွိပါ ။ အျဗဟၼ စရိယာ သိကၡာ ပုဒ္ဂုိ ေစာင့္ထိန္းျခင္း ၊ တိုင္းသူျပည္သား တို့သည္လည္း မုဒိန္း တႏၱ မက်ဴးလြန္ၾက ေစရန္သရုပ္ေဆာင္ထားျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဤသီရိဝစၦ တစ္ခုလံုး၏ သေဘာတရားမွာ သစၥာ ဓမၼ ရွိျခင္း ၊ လယ္ယာစိုက္ပ်ဳိးေရး၌ စပါးသီးႏွံတိုး ပြါးမ်ားေစျခင္း၊ အလင္းနွင့္ အေမွာင္ ၊ အက်ဳိးႏွင့္္ အျပစ္ တရားေတြက္ုဆင္ျခင္ႏုိင္ေစျခင္း ၊ မိမိတိုိ့၏ ရုိးရာ ဓေလ့ထံုးစံ ေတြကိုေစာင့္ထိန္းႏိုင္ျခင္း ၊ ေခတ္နွင့္ေလ်ာ္ညီေအာင္ တစည္းတလံုးတည္း တည္ျမဲႏိုင္ေစျခင္း ၊ ထြန္းသစ္ ေပါမ်ားတုိးတက္ ေစႏိုင္တဲ့ သေကၤတ သေဘာေတြကိုသရုပ္ေဖာ္ေဆာင္ ထားျခင္းၿဖစ္သည္။ ရာသီဥတု ပင္လယ္ ကမ္းေျခ ေဒသ ျဖစ္၍ သမ မွ်တေသာ ရာသီဥတု ရွိသည္။ မိုးရာသီတြင္ မိုးမ်ားျပီး တစ္ႏွစ္လွ်င္ မိုးေရခ်ိန္ လက္မ ၂၀၀ ေက်ာ္ ရြာသြန္းသည္။ ၿမိဳ႕ေတာ္ ရခိုင္ျပည္နယ္၏ ၿမိဳ႕ေတာ္မွာ စစ္ေတြျဖစ္သည္။ ခရိုင္ရံုးစိုက္ရာၿမိဳ႕မ်ား စစ္ေတြျမိဳ႕ ေက်ာက္ျဖဴၿမိဳ႕ သံတြဲၿမိဳ႕ ေမာင္ေတာၿမိဳ႕ ရခိုင္ျပည္နယ္ေျမပံု အျခား ၿမိဳ႕ရြာမ်ား အလယ္သံေက်ာ္ အမ္းၿမိဳ႕ ဒလက္ ဂြၿမိဳ႕ ကင္းေမာ္ ေက်ာက္ႀကီးၿမိဳ႕ ေက်ာက္နီေမာ္ ေက်ာက္ေတာ္ၿမိဳ႕ က်ီႏၲလီ လမူ လံုးသာ မဟာမုနိ မင္းျပားၿမိဳ႕ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ မာန္ေအာင္ၿမိဳ႕ ေျမာင္းေဘြ ေျမပံုၿမိဳ႕ ငပလီ ေပါက္ေတာၿမိဳ႕ ပုဏၰားကၽြန္းၿမိဳ႕ ဘူးသီးေတာင္ၿမိဳ႕ ရမ္းၿဗဲၿမိဳ႕ ရေသ့ေတာင္ၿမိဳ႕ ဆားျပင္ စခမ္းေမာ္ စနဲ ဆတ္သြား ဆင္ခံုတိုင္ ေတာင္ၿပိဳ သျပဳခ်ိဳင္ ေတာင္ကုတ္ၿမိဳ႕ ဇင္ေခ်ာင္း စိတ္ဝင္စားဖြယ္ေနရာမ်ား ရခိုင္ မင္းေနျပည္ေတာ္ေဟာင္း ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ ငပလီကမ္းေျခ အပန္းေျဖစခန္း ကမ္းသာယာကမ္းေျခ အပန္းေျဖစခန္း Sittwe Seaside Resort စာေပ ရခိုင္ စာေပသည္ ဓည၀တီေခတ္ (ေအဒီ တစ္ရာစု) ခန္႕ကပင္ စတင္ ထြန္းကားခဲ့ေၾကာင္း၊ အေထာက္အထားေတြ႕ရသည္။ ဓည၀တီ ျမိဳ႕ေဟာင္းအနီးမွ ေတာင္ေပါက္ၾကီးေက်ာက္စာတြင္ အေသာကေခတ္က အသံုးျပဳခဲ့ေသာ ျဗဟၼီအေရးအသားျဖင့္ ေရးထိုးထားသည္ကိုေတြ႕ရသည္။ ထို႕ျပင္ ျဗဟၼီအကၡရာ အေရးသား စာတန္းပါ ဗိုက္ပူဘုရား ေက်ာက္စာသည္လည္း ဓည၀တီေခတ္ ရခိုင္စာေပ ထြန္းကားမႈ၏ သက္ေသ ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ေ၀သာလီေခတ္ (ေအဒီ ေလးရာစုမွ ဆယ္ရာစု) တြင္ ရခိုင္စာေပ ထြန္းကားမႈသည္ က်ယ္ျပန္႕ခဲ့ပါသည္။ ေအဒီ ေျခာက္ရာစု ဂုပၸတ အကၡရာ ျဖင့္ ေရးထိုးထားေသာ ေယဓမၼာ ရခိုင္ေက်ာက္စာမ်ားစြာကို ဤေခတ္တြင္ ေတြ႕ရသည္။ ေ၀သာလီေခတ္၏ အထင္ရွားဆံုး ေက်ာက္စာမွာ ေအဒီ ၇၂၉ တြင္ ေရးထိုးေသာ အာနႏၵစျႏၵမင္း ေက်ာက္စာျဖစ္သည္။ ထိုေက်ာက္စာတြင္ ရခိုင္ မင္းဆက္မ်ားကို ဂါထာ ၆၅ ဂါထာျဖင့္ ေရးထိုးထားသည္။ ထိုသို႕ မင္းစဥ္မင္းဆက္မ်ားကို အစအဆံုးမွတ္တမ္း တင္ထားသည့္ ေက်ာက္စာမ်ိဳးမွာ ျမန္မာျပည္တြင္သာမက အိႏၵိယျပည္တြင္ပါ အေစာဆံုးဟု သိရသည္။ ေ၀သာလီေခတ္တြင္ ေက်ာက္စာမ်ားသာမက ေမာ္ကြန္းလကၤာ၊ သႊ်န္းလိုက္ရတု၊ စသည့္ ရတုကဗ်ာမ်ား ထြန္းကားခဲ့သည္။ အမတ္ၾကီး ေမဓပညာေရးသားသည့္ ေမဓပညာ ေမာ္ကြန္းလကၤာမွာ ေ၀သာလီေခတ္ လက္ရာဟု ထင္ရွားသည္။ ေလးျမိဳ႕ေခတ္ (ေအဒီ ၁၁ ရာစု ၁၅ ရာစု) တြင္ ေက်ာက္စာအေရးအသားမ်ားမ်ားႏွင့္ အတူ ကဗ်ာစာေပမ်ားလည္း ထြန္းကားသည္။ ဗ်ည္း ၃၃ လံုးလကၤာမွာ ေလးျမိဳ႕ေခတ္တြင္ ေပၚထြန္းခဲ့ျခင္းျဖစ္ျပီး၊ ျမန္မာစာေပတြင္ ထင္ရွားသည့္ ေလာကသာရပ်ိဳ႕ကို ရခိုင္သူျမတ္က ေလးျမိဳ႕ေခတ္တြင္ ေရးသားခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ေလးျမိဳ႕ေခတ္ ရခိုင္ ေက်ာက္စာမ်ားအနက္ ေလာင္းၾကက္ေတာင္ေမာ္ ေက်ာက္စာႏွင့္ မဟာထီး မီးေက်ာင္းရုပ္ ေက်ာက္စာတို႕မွာ ထင္ရွားသည္။ ေလာင္းၾကက္ေတာင္ေမာင္ ေက်ာက္စာသည္ အလ်ား ေပ ၃၀ ရွိျပီး ျမန္မာျပည္တြင္ အၾကီးဆံုး ေက်ာက္စာ ျဖစ္သည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္တြင္ ေရးစပ္သီကုံးခဲ့ေသာ ဘဒူမင္းညိဳ၏ ရခိုင္မင္းသမီးဧခ်င္း၊ နန္းတြင္းမိညိဳ၏ ကိုယ္ရည္ေသြးရတုႏွင့္ စာဆို ဥကၠာပ်ံ၏ ၁၂ လ ရာသီ ရတုတို႕မွာ ထင္ရွားသည္။ ေျမာက္ဦးေခတ္ ရခိုင္စာဆိုေတာ္ ဥကၠာပ်ံ၏- ေအာက္အာကာဗြီ၊ ၀ါေယာထြီ၍ ရီထက္ကားျမီ၊ ျမီထက္လီႏွင့္ ပထ၀ီဟု၊ ထူထု ႏွစ္သိန္း၊ ေလးေသာင္းကိန္းထက္၊ ရံသိန္းစၾကာ၀ဠာ ညီစြာ၀န္းလည္၊ ေက်ာက္တိတည္ကား ဟူသည့္ မိုးဖြဲ႕ရတုသည္ ရခိုင္ဘာသာစကား၊ ရခိုင္သံ၊ ရခိုင္ကာရန္ ျဖင့္ ေရးဖြဲ႕ထားသည့္ ရခိုင္စာေပ ၏ အေကာင္းဆံုး သာဓက ျပယုဂ္ ျဖစ္သည္။ ယဥ္ေက်းမႈ မယိမ္တက္ ရခိုင္သမက္တက္ ရိုးရာဓေလ့ ရခိုင္႐ိုးရာ က်င္ကိုင္ပြဲ ကုန္းၿပိဳင္ေလာင္းၿပိဳင္ပဲြ သႀကၤန္လ ရခိုင္ၿပိဳင္ေလာင္းပဲြ ပန္းရထားဆြဲပြဲ ေဒသထြက္ကုန္မ်ား ရခိုင္ျပည္နယ္သည္ ပင္လယ္ကမ္းေျမွာင္ေဒသ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေရလုပ္ငန္းမွာ အဓိက အသက္ေမြး ၀မ္းေၾကာင္း လုပ္ငန္းျဖစ္သည္။ ကမ္းနီး ကမ္းေ၀း ငါးဖမ္းလုပ္ငန္းမ်ားမွ ငါး၊ ပုဇြန္မ်ားကို ဖမ္းယူျပီး ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပေစ်းကြက္မ်ားတြင္ ေရာင္းခ်သည္။ ေမြးျမဴေရးကန္မ်ားျဖင့္ ငါး၊ ပုဇြန္ ေမြးျမဴေရး လုပ္ငန္းမ်ားကို လုပ္ကုိင္သည္။ ပင္လယ္ေရငန္မွ ေနလွမ္းဆားလုပ္ငန္းကို လည္း တြင္က်ယ္စြာ လုပ္ကိုင္ျပီး အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ားသို႕ တင္ပို႕သည္။ ငါးပိ၊ ငါးေျခာက္၊ ကြမ္းသီး၊ အုန္းသီး၊ ေဆးရြက္ၾကီး၊ တို႕မွာ ေဒသ ထြက္ကုန္မ်ား ျဖစ္သည္။ တြင္းထြက္မ်ား ရမ္းျဗဲကၽြန္း ေလးေတာင္ ေရနံေျမမွ ေရနံအနည္းငယ္ ထြက္ရွိသည္။ ရခိုင္ကမ္းလြန္ ပင္လယ္ျပင္တြင္ ေဒ၀ူးကုမၸဏီမွ တူးေဖာ္ေနေသာ ေရႊ သဘာ၀ ဓာတ္ေငြ႕သိုက္သည္ အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ အၾကီးဆံုး သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕သိုက္ ျဖစ္သည္။

 ဓါတ္ပံု google