သမိုင္းထဲက ရခိုင္ၿမိဳ ့ေတာ္ေဟာင္း ေျမာက္ဦး

ဒီတစ္ပတ္ေတာ႔ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ခရီးအေၾကာင္း ဆက္ေရးပါ႔မယ္ေနာ္။ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ကိုသြားတဲ႕ လမ္းတစ္ေလွ်ာက္ အေၾကာင္းကိုေတာ႕ ဒီေနရာမွာ ေရးျပီးပါျပီ။ မဖတ္ရေသးရင္ ျပန္ဖတ္ႏိုင္ပါတယ္ေနာ္။ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ကို ညေန ၂နာရီေလာက္မွာေရာက္ျပီးေနာက္ နဝရတ္ဟိုတယ္မွာ ခနနား၊ ေရမိုးခ်ဳိးျပီး စီစဥ္ထားတဲ႕ကားနဲ႕ ေလ႕လာေရး စထြက္ပါတယ္။ ေျမာက္ဦးမွာ အဓိက ငွားလို႕ရႏိုင္တဲ႔ ကားေတြကေတာ႔ ဂ်စ္ကားေတြမ်ားပါတယ္။ မွန္လံုကား၊ ဆလြန္းကားေတြေတာ႕ သိပ္မရွိပါဘူး။ ဒါေပမဲ႔ ဘုရားေတြက တစ္ေနရာနဲ႕တစ္ေနရာ သိပ္မေဝးလွတာေၾကာင္႔ ဂ်စ္ကားနဲ႕လည္း သြားလာ လည္ပတ္လို႔ အဆင္ေျပပါတယ္။ ပထမဦးဆံုး ကၽြန္မတို႕ တည္းတဲ႔ဟိုတယ္နဲ႕ နီးနီးနားနားက ေျမာက္ဦး နန္းေတာ္ေဟာင္းကို အရင္ဆံုး သြားေရာက္ေလ႕လာျဖစ္ပါတယ္။ 

ရခိုင္ရာဇဝင္သမိုင္းကို ျပန္ၾကည္႕မယ္ဆိုရင္ ရခိုင္မွာ ေခတ္ေလးေခတ္၊ ျမစ္ေလးျမစ္ လို႕ အဆိုရွိရာမွာ ေခတ္ေလးေခတ္ကေတာ႕ ဓညဝတီေခတ္၊ ေဝသာလီေခတ္၊ ေလးျမိဳ႕ေခတ္၊ ေျမာက္ဦးေခတ္ဆိုျပီး  ထြန္းကား ေပၚေပါက္ခဲ႕တယ္လို႕ သိရပါတယ္။ ရခုိင္မွာ ရွိတဲ႕ ျမစ္ေလးစင္း ကေတာ႕  နတ္ျမစ္၊ မယူျမစ္၊ ကုလားတန္ ေခၚ ကစၦပနဒီျမစ္နဲ႕ ေလးျမိဳ႕ျမစ္ေခၚ အဥၥနနဒီျမစ္ တို႕ျဖစ္ပါတယ္။  ေခတ္ ၄ေခတ္ မတိုင္ခင္ ဘုရားရွင္ ပြင္႔ေတာ္မမူခင္ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀၀၀ ေက်ာ္ေလာက္ကတည္းက ဒြာရာဝတီေခတ္နဲ႕ ပထမ ေဝသာလီေခတ္၊ ပထမ ဓညဝတီေခတ္တို႕ ထြန္းကားခဲ႕ေသးတယ္လို႕လည္း မွတ္သားရပါေသးတယ္။ သမိုင္းထဲက ေခတ္ ၄ေခတ္ထဲမွာ  ဓညဝတီေခတ္ရဲ႕ ဓညဝတီျမဳိ႕ေဟာင္းကိုေတာ႕ ေျမာက္ဦးကိုအလာမွာ လမ္းမွာဖူးေတြ႔ရတဲ႕ မဟာျမတ္မုနိဘုရားၾကီးရဲ႕ အနီးမွာ ဓညဝတီ နန္းေတာ္ေဟာင္း ေနရာကို ျပန္လည္ တူးေဖာ္ ထားတာ ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။ ဓညဝတီေခတ္ ဘီစီ ၅၈၀တြင္ နန္းတက္ေသာ ဘုရင္  စႏၵသူရိမင္းနန္းတက္ခ်ိန္သည္ အိႏၵိယမွာ ဗုဒၶဘုရားရွင္ ပြင္႕ေတာ္မူစဥ္နဲ႕ တစ္ခ်ိန္တည္း ျဖစ္ခဲ႕ပါတယ္။ ဓညဝတီ ရခိုင္ျပည္ၾကီးကို ( ေက်ာက္ေတာ္ျမိဳ႕အနီး ကစၦပနဒီျမစ္ကမ္းေဘးက ေက်ာက္ေတာ္ေတာင္သို႕) ဘုရားရွင္ ၾကြေရာက္ျပီး တရားေရေအး တိုက္ေကၽြးျပီးတဲ႕ေနာက္မွာ ရခိုင္ျပည္သူ ျပည္သားမ်ားအားလံုး ဗုဒၶဘာသာ စတင္ ကိုးကြယ္လာခဲ႕ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ 

ဓညဝတီျမဳိ႕ေတာ္ေဟာင္းေနရာ 

 

ေဝသာလီၿမိဳ႕ေဟာင္းေနရာ

ဓည၀တီျမိဳ႕သည္ ေအဒီ ၃၂၇ အထိ ျမိဳ႕ေတာ္အျဖစ္ ရွိခဲ႕ျပီးေနာက္ သူရိယေကတုမင္း လက္ထက္မွာ ေဝသာလီကို ေျပာင္းေရြ႕ခဲ႕ပါတယ္။ ေဝသာလီမင္းဆက္ေတြ စိုးစံခဲ႕တဲ႕ ေဝသာလီေခတ္ အေထာက္အထား ျမိဳ႕ေဟာင္းေနရာကိုလည္း ေျမာက္ဦးျမိဳ႕အလာ လမ္းေဘးနားမွာ ေတြ႔ႏိုင္ပါတယ္။ ေဝသာလီ ေက်ာက္ေလွကားျမိဳ႕ဆိပ္ကမ္းမွာ ႏိုင္ငံျခားသေဘၤာမ်ားဆိုက္ကပ္ ရပ္နားေၾကာင္း သိရျပီး အေနာက္ႏိုင္ငံမ်ားနဲ႕ ကူးသန္းသြားလာ အဆက္အဆံရွိခဲ႕ျပီ ျဖစ္ေၾကာင္း သိရပါတယ္။ ရခိုင္ရာဇ၀င္အရ ေက်ာက္တံုးၾကီးမ်ားနဲ႕ တည္ေဆာက္ထားတာေၾကာင္႕ ေဝသာလီ ေက်ာက္ေလွကားျမိဳ႕လို႕ အမည္တြင္တဲ႕ ေ၀သာလီျမိဳ႕ဟာ ေအဒီ ၉၅၇ တြင္ ရွမ္းတို႔ ၀င္ေရာက္ တိုက္ခိုက္ေသာေၾကာင္႔ ပ်က္စီးရတယ္ လို႕ ဆိုပါတယ္။ ေဝသာလီျမိဳ႕ေဟာင္းအနီးက ေဝသာလီ ဘုရားၾကီးနားမွာ လြန္ခဲ႔တဲ႔ ႏွစ္ေပါင္းတစ္ေထာင္ေက်ာ္က တည္ေဆာက္ခဲ႕တဲ႕ ၾကီးမားလွတဲ႕  ေက်ာက္တံခါးၾကီးေတြ၊ ေဝသာလီ နတ္ရုပ္ၾကီးေတြကို အံ႕ၾသစဖြယ္ ေတြ႔ရႏိုင္ပါတယ္။ ေ၀သာလီ ပ်က္စီးျပီးေနာက္ ငမင္းငတံုး ေခါင္းေဆာင္ေသာ သက္လူမ်ဳိးတို႕ အင္အားၾကီး ထြားလာျပီး ေအဒီ ၇၉၄ တြင္နန္းဆက္ ျပန္ထူေထာင္ကာ ျမိဳ႕ေတာ္ကိုလည္း ေ၀သာလီမွ စမၸ၀က္သို႕ ေျပာင္းေရႊ႕ခဲ႕ျပီး ေနာင္အခါ ေလးျမိဳ႕ ေခတ္ဟု ထင္ရွားလာမည္႕ေခတ္ တစ္ေခတ္ စတင္ခဲ႔ပါတယ္။ ေလးျမိဳ႕ေခတ္တြင္ စမၸ၀က္ျမိဳ႕ မွ စမၸာျမိဳ႕ ၊ ပရိန္ျမိဳ႕ ၊ ျခိတ္ျမိဳ႕ ၊ ေတာင္ငူရဥၥရာ၊ ေလာင္းၾကက္ ျမိဳ႕မ်ားသို႔ အဆင္႕ဆင္႕ ေျပာင္းလဲ နန္းစိုက္ခဲ႔ၾကျပီး ေလာင္းၾကက္ျမိဳ႕တြင္ ေနာက္ဆံုးမင္းမွာ ေအဒီ ၁၄၀၄ တြင္ နန္းစံ သည္႔ မင္းေစာမြန္ ျဖစ္ေၾကာင္း သိရပါတယ္။

ေလးျမိဳ႕ေခတ္ရဲ႕ ေနာက္ဆံုးျမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္းျဖစ္တဲ႕ ေလာင္းၾကက္ျမိဳ႕ေဟာင္းကေတာ႔ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕နဲ႕ မေဝးလွတဲ႕ အဥၥနနဒီလို႕ေခၚတဲ႕ ေလးျမိဳ႕ျမစ္ကမ္းေဘးမွာ တည္ရွိတယ္လို႕ သိရပါတယ္။ ျမစ္ကမ္းေဘးမွာ တည္ရွိတာေၾကာင္႔ အခ်ိဳ႕ေသာ ျမိဳ႕ေဟာင္း ေနရာမ်ားဟာ ျမစ္ေရတိုက္စားျခင္း ခံလိုက္ရတယ္လို႕လည္း သိရပါတယ္။ ျမင္ေနရတဲ႕ မိႈင္းပ်ပ်ေတာင္တန္းၾကီးနားမွာ ေလးျမိဳ႕ေခတ္ျမိဳ႕ေဟာင္းတည္ရွိတယ္လို႕ ဆိုေပမဲ႔ အဲဒီေနရာကို ကားနဲ႕သြားလို႕မရဘဲ ေျခလွ်င္သာသြားလို႕ရတယ္ဆိုတာေၾကာင္႕ အခ်ိန္မရွိေတာ႕တဲ႕အတြက္ အနီးကပ္မသြားခဲ႕ရပါဘူး။ ေဝးေဝးကေနသာ အမွတ္တရ ဓာတ္ပုံရိုက္ျဖစ္ခဲ႕ပါတယ္။ ေလာင္းၾကက္ျမိဳ႕ေတာ္ကို စိုးစံတဲ႕ မင္းေစာမြန္ နန္းတက္ျပီး (၂) ႏွစ္အၾကာမွာ အင္း၀တိုရဲ႕ ရန္ကို ထိတ္လန္႕ရတာေၾကာင္႔ ထြက္ေျပး ပုန္းေအာင္းေနခဲ႔ရျပီး ေအဒီ ၁၄၃၀ တြင္ ေလာင္းၾကက္ကို မင္းေစာမြန္ ျပန္လည္သိမ္းယူခဲ႔ပါတယ္။ သို႕ေသာ္လည္း စစ္ေဘးဒဏ္ မၾကာခဏ က် သည္႔ ေလာင္းၾကက္ျမိဳ႕ကို စြန္႕လႊတ္ကာ  ျမိဳ႕ေတာ္ကို ေလာင္းၾကက္ျမိဳ႕ကေန ယခု ေနာက္ဆံုးျမိဳ႕ေတာ္ေဟာင္းျဖစ္လာမဲ႕ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ ေနရာကို ေအဒီ ၁၄၃၀မွာ စတင္ ေျပာင္းေရြ႔လာျပီး ျမိဳ႕သစ္ တည္ခဲ႕ပါတယ္။

ရခိုင္တို႕ရဲ႕ တတိယေခတ္ျဖစ္တဲ႕ ေလးျမိဳ႕ေခတ္မွာ စိုးစံခဲ႕တဲ႕ ေနာက္ဆံုးမင္းဆက္ျဖစ္သူ မင္းေစာမြန္က ျမိဳ႕နာမည္ကို ေျမာက္ဦးလို႕ အမည္တြင္ေစခဲ႕ပါတယ္။ ေျမာက္ဦးလို႕ အမည္ေခၚဆိုတာနဲ႕ပတ္သက္ျပီး ဘာေၾကာင္႕ ေျမာက္ဦးလို႕ အမည္ေပးေခၚေဝၚတယ္ဆိုတာ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ကြဲလြဲခ်က္ေတြ ရွိတာေၾကာင္႔ မေဖာ္ျပေတာ႕ပါဘူး။ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ဟာ ကစၦပနဒီေခၚ ကုလားတန္ျမစ္နဲ႕ အဥၥနနီ ေခၚ ေလးျမိဳ႕ျမစ္ တို႕ဆံုရာ အနီးမွာ တည္ရွိျပီး ေတာင္တန္းေတြ ပတ္ဝိုင္း ကာရံေနတဲ႕ျမိဳ႕ ျဖစ္ပါတယ္။ 

ယခုေတြ႔ျမင္ရမဲ႕ နန္းျမဳိ႕ေဟာင္းၾကီးဟာ ရခိုင္မင္းဆက္ရဲ႕ ေနာက္ဆံုးတည္ထားတဲ႕ေသာ ေျမာက္ဦး နန္းျမိဳ႕ေဟာင္းၾကီးျဖစ္ပါတယ္။ မႏၱေလး နန္းျမိဳ႕ရိုးနဲ႕ မတူ ကြဲျပားတဲ႕အခ်က္က ေျမာက္ဦးနန္းေတာ္နဲ႕ နန္းျမိဳ႕ရိုးေတြဟာ အုတ္နဲ႕ ေဆာက္တာ မဟုတ္ဘဲ သဲေက်ာက္ အညိဳေတြနဲ႕ တည္ေဆာက္ထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အနီရဲရဲ နန္းျမိဳ႕ရိုးနဲ႕မတူဘဲ တစ္မ်ိဳးတစ္ဘာသာ ျဖစ္ေနတဲ႕ ေရွးေဟာင္း နန္းျမိဳ႕ေဟာင္းၾကီးကို ျမင္ရတာကိုက ရသတစ္မ်ိဳးကို ခံစားႏိုင္စြမ္းရွိပါတယ္။ ေျမာက္ဦး နန္းေတာ္ေဟာင္းကို ေရာက္တာနဲ႕ စစခ်င္း ျမင္လိုက္ရတာကေတာ႕ ေက်ာက္တံုးေတြနဲ႕ တည္ေဆာက္ထားျပီး က်ယ္ဝန္း ခိုင္ခံ႔လွတဲ႕ နန္းျမိဳ႕ရိုးၾကီးကို အံ႕ၾသဖြယ္ ေတြ႔ျမင္ရပါေတာ႕တယ္။ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ရဲ႕ နန္းျမိဳ႕ရိုးက ေက်ာက္တံုးၾကီးေတြ၊ ေက်ာက္ေလွခါးထစ္ၾကီးေတြလည္း ၾကီးမားလွတဲ႕ ေက်ာက္တံုးၾကီးေတြနဲ႕ တည္ေဆာက္ထားတာကို ၾကည္႕ျခင္းအားျဖင္႔ ေရွးေခတ္လူေတြရဲ႕ ခြန္အားနဲ႕ လံု႕လၾကီးမားပံုေတြကို မွန္းဆၾကည္႔ႏိုင္ပါတယ္။ 

ေျမာက္ဦးနန္းေတာ္ဟာ စတုရန္းမိုင္ ၁.၂မိုင္က်ယ္ဝန္းျပီး အျမင္႕ေပ ၅၀ ခန္႕ရွိျပီး ေက်ာက္တံတိုင္း သံုးထပ္ ကာရံထားပါတယ္။ အျပင္ဘက္ဆံုး တံတိုင္းဟာ ေတာင္မွ ေျမာက္သို႕ ေပ ၁၆၀၆ေပ၊၊ အေရွ႕မွ အေနာက္သို႕ ေပ ၁၇၄၀ ရွည္လ်ားျပီး ၂၅ေပျမင္႕ေၾကာင္း သိရပါတယ္။ ဒုတိယတံတိုင္းမွာ ေတာင္ေျမာက္ ေပ ၈၀၀ အေရွ႕အေနာက္ ေပ ၁၀၀၀ ရွိျပီး အတြင္းအက်ဆံုးတံတိုင္းမွာ စတုရန္းပံုျဖစ္ျပီး တစ္ဖက္လွ်င္ ေပ ၆၀၀ခန္႕ ရွည္လ်ားပါတယ္။ နန္းျမိဳ႕ရိုး သံုးထပ္စလံုးကို အုတ္မသံုးဘဲ ၂ေပမွ ၃ေပခန္႔ၾကီးမားတဲ႕ သဲေက်ာက္အညိဳေရာင္မ်ားကို သံုးထားတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ေနရာမ်ားမွာ ၆ေပခန္႕ၾကီးမ်ားတဲ႕ ေက်ာက္တံုးၾကီးမ်ားကိုပင္ ေတြ႔ရပါတယ္။ နန္းေတာ္ၾကီးထဲမွာ ေရႊနန္းကိုးေဆာင္၊ ေျမနန္းေဆာင္မ်ား၊ ပရိတ္ေဆာင္၊ မွန္နန္းေဆာင္၊ နိဗၺာန္ေဆာင္၊ ျဗဲတိုက္ေဆာင္၊ ေျမာက္စမုတ္ေဆာင္၊ ေတာင္စမုတ္ေဆာင္၊ ပြဲေတာ္ေဆာင္၊ လႊတ္ေတာ္ရံုးမ်ား၊ ဘိသိက္သြန္းသည္႕ ေရၾကည္ေတာ္မ်ားရွိရာ နံ႕သာကန္၊ ဗဟိုရ္စည္ေတာ္၊ နကၡတ္ရံု၊ ပန္းခံုေတာ္၊ လက္နက္ေတာ္တိုက္ စသည္တို႕နဲ႕ ဖြဲ႕စည္းထားခဲ႕တယ္လို႕သိရပါတယ္။ အေရွ႕ဖက္တြင္ သစ္ေမႊးျဖင္႔ ေဆာက္လုပ္ခဲ႕ေသာ စႏၵကူးေဆာင္ေတာ္လည္း ရွိခဲ႕ျပီး ေျမာက္ဖက္မွာ ဆင္ျဖဴေတာ္ကုန္းနဲ႕ မိဖုရားတို႕ရဲ႕ အေဆာင္ေတာ္မ်ား တည္ရွိျပီး နန္းေတာ္ရဲ႕ ေတာင္ဘက္မွာေတာ႕ ေလွေတာ္မ်ားဆိုက္ကပ္ရပ္နားရာ သိဂၤနဒီေခ်ာင္းရွိခဲ႕ပါတယ္။  ေရွးရခိုင္ေခတ္မွာ ဆင္တပ္၊ျမင္းတပ္မ်ားလည္း ရွိခဲ႕ျပီး ျမစ္ေခ်ာင္း ေပါမ်ားလွတာေၾကာင္႔ ေလွကိုလည္း အမ်ားဆံုး အသံုးျပဳခဲ႕ၾကဟန္ ရွိပါတယ္။

တန္ခိုးထိန္ေတာက္ ဘုန္းလွ်ံေမွာက္ခဲ႕စဥ္က ေျမာက္ဦးနန္းေတာ္ကို ပံုေဖာ္ရမည္ဆိုပါက ရတနာနန္းေဆာင္ေတာ္ကို နံရံကို ေရႊျပားမ်ားနဲ႕တန္ဆာဆင္ထားျပီး မ်က္ႏွာက်က္ေပၚမွာ ေရႊႏြယ္ပင္မ်ား၊ ေရႊဘူးသီး၊ ေရႊဖရံုသီးမ်ား ဖူးပြင္႕ေနဟန္ကို ေရႊစင္ေရႊသားမ်ားနဲ႕ ပံုေဖာ္ထားခဲ႕ျပီး အသီးအရြက္မ်ားကို ရတနာစိန္ေက်ာက္မ်ားျဖင္႔ စီျခယ္ထားခဲ႕တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ အေဆာင္ေတာ္တြင္း မွာလည္းသာမန္လူတစ္ေယာက္ အရြယ္အစားအတိုင္း  ေရႊသားအတိနဲ႕ ျပဳလုပ္ထားတဲ႕ ေရႊရုပ္ႏွစ္ရုပ္ ရွိခဲ႕ေၾကာင္းဆိုပါတယ္။ နန္းေတာ္အိုးေခါင္စြန္းမ်ားတြင္ မကန္းကြက္၊ ၾကာမံု၊ ၾကာခ်ပ္၊ ကိႏၵရာ၊ နတ္သားရုပ္မ်ား ၊ ဥေဒါင္းရုပ္မ်ား၊ ဆည္းလည္းမ်ား၊ ျခဴးပန္းႏြယ္မ်ား၊ စိန္ပန္းမ်ား၊ ေက်းငွက္သာရကာ ေပ်ာ္ျမဴးေနၾကဟန္ လက္ရာမ်ား ရွိခဲ႕ေၾကာင္းကို ရခိုင္စာဆိုမ်ား ဖြဲ႕ဆိုခဲ႕ေသာ ပိုဒ္စံုရတုတစ္ပုဒ္မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ေအဒီ ၁၅၁၅ခုမွ စကာ ေပၚတူဂီတို႕ႏွင္႕ ကုန္သြယ္ေရေၾကာင္း အဆက္အသြယ္မ်ား ရွိလာခဲ႕ရာ ရခိုင္နန္းေတာ္ၾကီးကို ေရာက္ခဲ႕ဖူးသည္႕ ေပၚတူဂီဘုန္းေတာ္ၾကီး မန္နရိတ္ကလည္း ရခိုင္ဘုရင္တို႕ရဲ႕ ေရႊနန္းေတာ္ေခါင္စြန္းၾကီး ငါးစြန္းဟာ မိုးသို႕ထိုးထြက္လွ်က္ရွိေနျပီး ေျဖာင္႕တန္းရွည္လ်ားသည္႕ နန္းေတာ္ၾကီးတြင္ ေရႊေရာင္ေနာက္ခံႏွင္႕ ဟသၤာျပဒါးအနီေရာင္မ်ား ျခယ္သထားသည္။ အမိုးကိုလည္း အေရာင္မ်ား ဝင္းလက္ေတာက္ပေနသည္႕ ေရႊျပားၾကီးမ်ားျဖင္႕ မိုးထားျပီး ေနေရာင္ေအာက္မွာ ျဖိဳးျဖိဳးျပက္ျပက္ ဝင္းလက္ ေတာက္ပေနသည္ဟု သူ၏ မွတ္တမ္းတြင္ ေဖာ္ျပခဲ႕သည္ ဆိုပါသည္။ ေပၚတူဂီတို႕နဲ႕ ဆက္ဆံေရးေကာင္းမြန္ခဲ႕ျပီး ေပၚတူဂီတို႕ဟာ ျမိဳ႕ျပတည္ေဆာက္ေရးနဲ႕ စစ္ေရးမ်ားကို ေလ႕က်င္႕သင္ၾကားေပးခဲ႕ျပီး ရခိုင္ေရတပ္ၾကီးသည္ ဘဂၤလားပင္လယ္ေအာ္တြင္ ေခတ္မီေရတပ္ၾကီး ျဖစ္ခဲ႕ေၾကာင္း သိရျပီး ဘဂၤလားနယ္မ်ားကိုပင္ သိမ္းပိုက္ႏိုင္ခဲ႕ပါတယ္။ ရခိုင္ဘုရင္တို႕ရဲ႕ စစ္တပ္အတြင္းမွာပါ ေပၚတူဂီစစ္သားမ်ား ရွိခဲ႕တယ္လို႕ သိရပါတယ္။ ထို႕ေနာက္တြင္ ဒတ္ခ်္လူမ်ိဳးတို႕နဲ႕ပါ အဆက္အသြယ္မ်ား ရွိလာခဲ႕ျပီး ကုန္သြယ္ကူးသန္းလာခဲ႕ၾကပါတယ္။ 

တံတိုင္း သံုးခုေက်ာ္ျဖတ္ျပီး နန္းေတာ္ကုန္းအေပၚကို တက္ေရာက္ၾကည္႕ရွဳတဲ႕အခါမွာ အေဆာင္ေဆာင္အခန္းခန္း ဖြဲ႕စည္းတည္ရွိခဲ႕တဲ႕ ခန္းေဆာင္မ်ားရဲ႕ ေနရာေဟာင္းမ်ားကို ၾကီးက်ယ္ခမ္းနားစြာ ေတြ႔ျမင္ႏိုင္ပါတယ္။ ေအဒီ ၁၄၃၀မွ ၁၇၈၄ထိ  ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ကို စိုးစံခဲ႕ၾကတဲ႕ ေျမာက္ဦးေခတ္ ဘုရင္နန္းဆက္ဟာ ပထမေျမာက္ဦးေခတ္မွာ မင္းဆက္၁၂ဆက္၊ ဒုတိယေျမာက္ဦးေခတ္မွာ မင္းဆက္ မင္းဆက္ ၉ဆက္၊ တတိယေျမာက္ဦးေခတ္မွာ မင္းဆက္ေပါင္း ၂၈ ဆက္ရွိတယ္လို႕ ရခိုင္ရာဇဝင္မ်ားက ျပဆိုၾကပါတယ္။ ၄င္းမင္းဆက္မ်ားထဲမွာ ဘုန္းလက္ရံုးနဲ႕ ျပည္႔စံုတဲ႕ မင္းမ်ား ပါဝင္ခဲ႕ျပီး ရခိုင္ျပည္ၾကီးကိုလည္း ၾကီးက်ယ္ စည္ကားေအာင္ ၾကံေဆာင္ႏိုင္ခဲ႕သလို ဘဂၤလား စစ္တေကာင္းျမိဳ႕မ်ားကိုပါ ေအာင္ႏိုင္ခဲ႕သူမ်ား ပါဝင္ခဲ႕ပါတယ္။  ဘေဂၤါ ၁၂ နယ္ အထိ သိမ္းပိုက္ အုပ္ ခ်ဳပ္ ႏိုင္ခဲ႔ရာ စစ္တေကာင္းဟာ ၁၆၆၆ ခုႏွစ္တြင္ မဂိုတို႕ မသိမ္းပိုက္မီ ကာလအထိ ရခိုင္ဘုရင္မ်ား ပိုင္နက္ထဲတြင္ ရွိခဲ႔တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ထုိ႕ျပင္ အႏုပညာ၊ သမိုင္းလက္ရာ တန္ဖိုးမ်ား ၾကီးမ်ားလွတဲ႕ ကိုးေသာင္းဘုရား၊ ရွစ္ေသာင္းဘုရား (သွ်စ္ေသာင္း)စတဲ႕ ေစတီပုထိုးၾကီးမ်ားနဲ႕ ဘုရားေပါင္းမ်ားစြာ တို႕ကိုလည္း တည္ထားႏိုင္ခဲ႕ပါတယ္။ ရခိုင္ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ရဲ႕ ေနာက္ဆံုးမင္း ျဖစ္သူ   ေအဒီ ၁၇၈၄ ခု၊ မဟာသမၼတရာဇာမင္း လက္ထက္မွာ အမရပူရျမိဳ႕ နန္းစံ ဘိုးေတာ္ ဗဒံုမင္းက လာေရာက္တိုက္ခိုက္ သိမ္းပိုက္ျပီးေနာက္မွာ ေျမာက္ဦးနန္းဆက္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ႕ရပါတယ္။ 

ျမိဳ႕ရိုးရဲ႕ တစ္ဖက္မွာ ခုလို အေပါက္ေလး ေတြ႔ခဲ႕ရပါတယ္။ ဒီအေပါက္ေလးဟာ နန္းေတာ္ၾကီးရဲ႕ အေရးေပၚထြက္ေပါက္ သို႔မဟုတ္လွ်ိဳ႕ဝွက္တံခါးေပါက္မ်ား ျဖစ္ေလမလားလို႕ မွန္းဆၾကည္႕မိပါတယ္။

နန္းေတာ္ကုန္းေပၚကေန ေမွ်ာ္ၾကည္႕ရင္ ေတာင္တန္းေတာင္ကုန္းမ်ားေပၚမွာ တည္ထားတဲ႕ ေစတီပုထိုး အမ်ိဳးမ်ိဳးကို စိတ္ၾကည္ႏူးဖြယ္ ဖူးေတြ႔ရတာကလည္း ၾကည္ႏူးစရာ လြမ္းဆြတ္စရာျဖစ္ပါတယ္။ နန္းေတာ္ကုန္းေပၚက  ရတနာခန္းမေဆာင္ရွိခဲ႕ဖူးတဲ႕ ေနရာေပၚမွာ ယဥ္ေက်းမႈဝန္ၾကီးဌာနရဲ႕ ေရွးေဟာင္း သုေတသနျပတိုက္ တည္ရွိတာမို႕ ျပတိုက္ထဲမွာျပသထားတဲ႕ ရခိုင္ေရွးယဥ္ေက်းမႈ လက္ရာမ်ားကို ဆက္လက္ ေလ႕လာႏိုင္ပါေသးတယ္။ ျပတိုက္ထဲမွာ ေတြ႔ျမင္ေလ႕လာႏိုင္တာကေတာ႕ ေရွးရခိုင္တို႕ရဲ႕ ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာ၊ ေျမာက္ဦးေခတ္လက္ရာ ေၾကြထည္မ်ား၊ ေရွးေခတ္ အေျမာက္မ်ား၊ ေရွးေခတ္ တူရိယာပစၥည္းမ်ား၊ ေရွးေခတ္စဥ္႕ရည္သုတ္အိုးမ်ား၊ ေဝသာလီေခတ္။ ေလးျမိဳ႕ေခတ္၊ ေျမာက္ဦးေခတ္ ဆင္းတုေတာ္မ်ား၊ ေရွးရခိုင္ဒဂၤါးမ်ား၊ အုတ္ခြက္ဘုရားမ်ား၊ စသည္႕ ေရွးေဟာင္းလက္ရာမ်ားကို ေလ႕လာ ေတြ႔ရွိရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ျပတိုက္ အတြင္းထဲကိုေတာ႕ ဓာတ္ပံုရိုက္ခြင္႔ မျပဳတာေၾကာင္႔ ဓာတ္ပံုမ်ားမရိုက္ျဖစ္ခဲ႕ပါ။ 

သုေတသနျပတိုက္ရဲ႕ အေရွ႕မ်က္ႏွာစာေပၚက ဆိုင္းဘုဒ္မွာေတာ႕ 

စစ္မွန္ေသာ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဓာတ္

• ျပည္ေထာင္စု၏ မည္သည္႕ေနရာတြင္ ေနထိုင္သည္ျဖစ္ေစ ခိုင္ျမဲသည္႕ ျပည္ေထာင္စုစိတ္ဓာတ္ ထားရွိေမြးျမဴသြားၾကရန္အလြန္အေရးၾကီးသည္။ 
• ျပည္ေထာင္စုစိတ္ဓာတ္သည္သာလွ်င္ တိုင္းရင္းသားအားလံုး ထာဝစဥ္ ထိမ္းသိမ္းေစာင္႕ေရွာက္သြားရမည္႔ စစ္မွန္ေသာ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ျဖစ္သည္ဆိုတဲ႕ စာသားေလး ရွိပါတယ္။ 

ဟရီေတာင္ဘုရား 

နန္းေတာ္ဝင္းႏွင္႕ ကပ္လွ်က္ ေပ ၇၀ခန္႕ျမင္႕ေသာ ေတာင္ကုန္းေပၚတြင္ တည္ရွိပါတယ္။ ဓညဝတီေခတ္ ဘုရင္ သူရိယစကၠ မင္းၾကီး စတင္တည္ထားခဲ႕ျပီး ရခိုင္ဘုရင္အဆက္ဆက္ ျပဳျပင္ခဲ႕ပါတယ္။ ျမတ္စြာဘုရားရွင္၏ အေရျပားေတာ္ဓာတ္ကို ဌာပနာထားတာေၾကာင္႕ အရီေတာ္ေစတီဟု ေခၚဆိုၾကရမွ ဟရီဘုရား ဟု အမည္တြင္လာတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ညေနေစာင္းလွ်င္ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ရဲ႕ ညေနခင္း ဆည္းဆာေနဝင္ခ်ိန္ကို  ႏိုင္ငံျခားသားမ်ား တက္ေရာက္ၾကည္႔ရႈၾကသည္႕  ေနရာတစ္ခုလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ 

ဟရီဘုရားေတာင္မွ ျမင္ေတြ႔ရသည္႔ အေဆာင္ေဆာင္ အခန္းခန္းမ်ားျဖင္႔ ႕ေလးေထာင္႕က်က်  ေျမာက္ဦးနန္းေတာ္ေဟာင္း

ေနဝင္ခ်ိန္ကို ေစာင္႕ၾကည္႕ေနၾကတဲ႕ ႏိုင္ငံျခားသားတစ္စု

ဟရီေတာင္ေပၚမွ ျမင္ေတြ႔ရတဲ႕ အေနာက္အရပ္က ဆည္းဆာ

ဟရီေတာင္ေပၚမွ ျမင္ေတြ႔ရတဲ႕ အေရွ႕ဖက္ျမင္ကြင္းက ေရႊေတာင္ဘုရားနဲ႕  ေတာင္ေပၚမ်ားဆီက ေစတီပုထိုးမ်ား 

နန္းေတာ္ကုန္းေပၚကေန ဖူးျမင္ရတဲ႕ ေရႊေတာင္ဘုရား

ေျမာက္ဦးျမိဳ႕မွာေတာ႕ အျမင္႕ဆုံးေတာင္တစ္ခုျဖစ္တယ္လို႕ သိရပါတယ္။  ေျမာက္ဦးျမိဳ႕တည္ ဘုရင္မင္းေစာမြန္က ၁၄၃၀ခုႏွစ္မွာ တည္ထားကိုးကြယ္ခဲ႕ပါတယ္။ ေရွးေဟာင္းေျမကတုတ္က်င္းမ်ားကို ေတြ႔ႏိုင္ျပီး ၄င္းေရႊေတာင္အနီးမွာ ပု႑ားေတာင္ခံတပ္ႏွင္႕ ျမေတာင္ခံတပ္မ်ားရွိျပီး အဂၤလိပ္တို႕ကို ၄င္းေနရာမ်ားမွ ခုခံတိုက္ခဲ႕ၾကတယ္လို႕ သိရပါတယ္။

ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ဟာ ဘုရားေစတီ ပုထိုးမ်ား ေပါမ်ားလွျပီး ဘာသာ သာသနာ ထြန္းေျပာင္ခဲ႕တဲ႕ ေနရာျဖစ္ပါတယ္။ ရခုိင္သမိုင္းေၾကာင္းဟာ ရွည္လ်ားလွတဲ႕အျပင္ ျမိဳ႕ျပႏိုင္ငံမ်ား၊ ယဥ္ေက်းမႈ အႏုပညာမ်ား အလြန္ ေစာစီးစြာ ေပၚေပါက္လာတာမို႕ ေႏွာင္းေခတ္လူမ်ားအေနနဲ႕ ေရွးေခတ္ ယဥ္ေက်းမႈ အႏုပညာလက္ရာမမ်ားကို ေလ႕လာစရာ ေပါမ်ားလွတဲ႕ ေဒသတစ္ခုလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ သမိုင္းဝင္ ေနရာမ်ားစြာနဲ႕ ခံတပ္မ်ား၊ ေရကန္မ်ား၊ နန္းျမိဳ႕ရိုးမ်ား၊ ေရွးေဟာင္း အႏုပညာ လက္ရာမ်ား၊ ေစတီဘုရားမ်ား တည္ရွိဆဲ ျဖစ္တာေၾကာင္႕ ေရွးေဟာင္းအႏုပညာကို ေလ႕လာလိုၾကတဲ႕ ႏိုင္ငံျခားသားမ်ားလည္း အၾကိဳက္ေတြ႔တဲ႕ေနရာ တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ပိုစ္႕ေတြမွာ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ရဲ႕ သာယာလွပတဲ႔ ရႈခင္းမ်ားနဲ႕ ေစတီပုထိုးၾကီးမ်ားအေၾကာင္း ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါဦးမယ္ရွင္.. အခုပိုစ္႕ထဲမွာ အခ်က္အလက္မ်ား လြဲေခ်ာ္၊ မွားယြင္းတာမ်ိဳး ရွိခဲ႕ပါက ကၽြန္မရဲ႕ ခ်ိဳ႕ယြင္းအားနည္းခ်က္သာ ျဖစ္ပါေၾကာင္းနဲ႕ အခ်ိန္တိုတြင္းမွာ ေရာက္ခဲ႕ရတာေၾကာင္႔ အမွားမ်ားကို ခြင္႕လႊတ္ေပးၾကဖို႕ ပန္ၾကားလိုပါတယ္။

အားလံုးအတြက္ ၾကည္လင္သာယာေသာ ေန႕မ်ားျဖစ္ပါေစ.. 

ကိုးကား စာတမ္း၊ စာအုပ္မ်ား။     ။ မွ်ားေအာင္၏ သမိုင္းထဲမွ ေျမာက္ဦးဘုရားေစတီပုထိုးမ်ားႏွင္႔ ဧည္႕လမ္းညႊန္

                               မင္းျပားသိန္းဇံ၏ ရခိုင္ညႊန္႔ဖူး ျမိဳ႕ေျမာက္ဦး၏ သုတရတနာမ်ား
                               ၂၀၁၁ ဒီဇင္ဘာထုတ္ ရခိုင္မဂၢဇင္း

                                 ဦးျမင္႕သိန္း( ညႊန္ၾကားေရးမွဴး ၊ သမိုင္းသုေတသနဦးစီးဌာန)

                               ၂၀၀၉ ခုႏွစ္ ၊ မတ္လ ၉ရက္ ( မ်က္ေမွာက္ေခတ္ႏိုင္ငံတကာ ဆက္ဆံေရးႏွင္႔ ျမန္မာႏိုင္ငံသုေတသနစာတမ္းဖတ္ပြဲ )